Jeśli chodzi o problemy z płodnością, smutnym faktem jest, że niektórzy lekarze pierwszego kontaktu z zapałem badają partnerkę, podczas gdy mężczyzna często pozostaje na uboczu bez żadnych badań. W rezultacie może obserwować, jak jego żona wykonuje liczne badania krwi, aby sprawdzić jej różne poziomy hormonów w trakcie cyklu menstruacyjnego; niektóre kobiety są nawet przyjmowane do szpitala w celu sprawdzenia jajowodów, aby upewnić się, że nie są zablokowane, a to wszystko, zanim mężczyzna zacznie kwestionować swoją płodność!
Jednak obecnie problemy z płodnością przypisuje się mniej więcej w równym stopniu mężczyznom i kobietom. Dlatego jednym z pierwszych badań, które należy wykonać u pary, która ma problemy z poczęciem, jest badanie nasienia mężczyzny. Należy pamiętać, że nazywa się to „badaniem nasienia”, a nie „badaniem nasienia”.
Tak, będziemy szukać plemnika – w końcu plemnik musimy znaleźć, żeby wiedzieć, że jest szansa, że ta komórka zapłodni komórkę jajową. Jednak badanie nasienia to znacznie więcej niż tylko poszukiwanie nasienia, jak wyjaśnię później.
Badanie i ocena nasienia
Aby ocenić nasienie, pierwszym krokiem jest poproszenie mężczyzny o pobranie próbki. Dla niektórych jest to prosty proces, który trwa mniej niż 5 minut. Dla innych może to być źródłem wielkiego niepokoju. Niektórzy mężczyźni mogą nie być w stanie się masturbować, podczas gdy w przypadku innych akt masturbacji może być sprzeczny z ich przekonaniami religijnymi lub sposobem życia.
W takim przypadku można zastosować prezerwatywy w celu pobrania próbki nasienia podczas stosunku płciowego. Jednak użycie prezerwatywy może powodować komplikacje; po pierwsze, ważne jest, aby sprawdzić, czy materiał prezerwatywy nie jest toksyczny dla plemników, a po drugie, należy zachować szczególną ostrożność, aby upewnić się, że próbka nie zostanie zanieczyszczona żadnymi innymi komórkami podczas procesu odstawiania, takimi jak komórki pochwy, ponieważ mogą one wpływać na plemniki.
Pobieranie nasienia – na miejscu – w klinice czy w domu?
Powstaje także pytanie, czy mężczyzna powinien pobrać próbkę „na miejscu” w klinice, czy też powinien ją wykonać „poza placówką”, np. w domu. Specjalista kliniki płodności zazwyczaj mają specjalne pomieszczenia do produkcji na miejscu, chociaż jakość pomieszczeń jest zmienna. Co dziwne, nazwa tego pokoju również jest różna, od podstawowego „męskiego pokoju produkcyjnego” do bardziej łacińskiego „Masturbatorium” (słowo to trafiło do Wikisłownika Google, ale nie zostało jeszcze uwzględnione w słowniku języka angielskiego w Oksfordzie!).
Pobieranie próbki nasienia na miejscu ma wiele zalet, ponieważ można lepiej kontrolować środowisko i czas pobrania. W idealnym przypadku pojemnik na próbkę powinien być wstępnie ogrzany do temperatury ciała (37°C), a następnie natychmiast po pobraniu próbki umieszczony w inkubatorze o tej samej temperaturze.
Produkcja poza zakładem nieuchronnie wiąże się z ryzykiem wahań temperatury w czasie podróży do kliniki (może nie tyle podczas ostatniej letniej fali upałów, ale z pewnością w chłodniejszych miesiącach. Należy również wziąć pod uwagę czynnik czasu: nasienie należy poddać analizie w ciągu 60 minut od wyprodukowania, aby zapewnić dokładną ocenę zdolności pływania plemników.Wiele klinik odrzuci próbkę nasienia, jeśli dotrze ona nawet 1 minutę później, co może zwiększyć stres u mężczyzny, który produkuje „poza zakładem”.
Analiza nasienia – laboratorium
Gdy próbka bezpiecznie znajdzie się w laboratorium andrologicznym, można rozpocząć analizę nasienia. Pierwszym badaniem jest ocena koloru, który optymalnie powinien być opalizującym szarym. Nieprzezroczysta próbka może wskazywać na niską liczbę plemników, podczas gdy bardziej żółta próbka może wskazywać na możliwą infekcję, żółtaczkę lub na to, że mężczyzna może przyjmować jakąś formę narkotyków. Czerwonawo-brązowy kolor zwykle wskazuje na obecność czerwonych krwinek. W takim przypadku należy koniecznie sprawdzić, jak mogło to być spowodowane – czy był to proces masturbacji, czy też naturalny kolor ejakulatu mężczyzny? Jeśli to drugie, należy jak najszybciej przeprowadzić dalsze badania, aby wykluczyć jakiekolwiek wewnętrzne problemy z którymkolwiek układem rozrodczym lub prostatą.
Objętość ejakulatu
Następnie badamy objętość ejakulatu. W 2010 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stwierdziła, że dolną granicą płodności jest objętość 1.5 ml. Oznacza to, że jeśli objętość próbki jest mniejsza niż 1.5 ml, może wystąpić problem. Jeśli mężczyzna wytwarza wytrysk o małej objętości lub w ogóle bez objętości, wówczas możliwa jest retroejakulacja.
Retro-wytrysk
Retroejakulacja to stan, w którym w momencie orgazmu nasienie cofa się do pęcherza, a nie z prącia. Należy zauważyć, że jest to rzadkie schorzenie, dotykające <1% par poddawanych badaniom dotyczącym płodności i występuje częściej u mężczyzn, którzy przeszli operację prostaty, cierpią na cukrzycę lub przyjmują leki na nadciśnienie.
pH plemników
Kolejnym parametrem, który należy zbadać, jest pH nasienia, czyli badanie zasadowości i kwasowości. Nasienie składa się z wydzieliny różnych gruczołów, które podtrzymują plemniki, gdy znajdują się one w górnej części pochwy podczas stosunku. Wydzielina prostaty jest kwaśna, podczas gdy wydzielina innych gruczołów, takich jak pęcherzyki nasienne, jest bardziej zasadowa. Jeśli występuje niedrożność lub problem z którymkolwiek z kanałów, może to mieć wpływ na pH.
Nasienie powinno mieć odczyn lekko zasadowy (powyżej pH 7.2). Jednakże pH próbki wzrasta wraz z upływem czasu od momentu wyprodukowania, gdy próbka jest wystawiona na działanie powietrza w pojemniku. To kolejny powód, dla którego ważna jest kontrola czasu od produkcji do analizy. Jeśli pH jest zbyt wysokie, może to wskazywać na infekcję, prawdopodobnie spowodowaną zmniejszoną wydzieliną z prostaty.
Ostatnim testem wykonywanym przed spojrzeniem pod mikroskopem jest upłynnienie i lepkość próbki. Powodem, dla którego Matka Natura sprawiła, że nasienie stało się lepkie natychmiast po wytrysku, jest utrzymanie nasienia w pochwie, aby umożliwić plemnikom rozpoczęcie pływania w kierunku komórki jajowej. Medycznym terminem określającym nasienie na tym etapie jest skrzep.
Gdyby nie był to lepki skrzep, nasienie po stosunku natychmiast by wypadło! Normalna próbka powinna upłynnić się w ciągu 30–60 minut, chociaż upłynnianie często kończy się w ciągu 20 minut. Jeśli próbka nie ulegnie upłynnieniu po 60 minutach, może to pogorszyć ruchliwość plemników, stąd znaczenie testu.
Równolegle z oceną upłynnienia ocenia się również ogólną konsystencję nasienia pod kątem nietypowych czynników, takich jak obecność kryształów. Mogą one być spowodowane kwasem moczowym, ale jeśli kryształy są obecne, niezależnie od przyczyny, zaleca się dalsze badanie u urologa, ponieważ wytrysk może być również bolesny.
Po zakończeniu testów „makroskopowych” (badania wizualne bez użycia mikroskopu) nadszedł czas na rozpoczęcie badań „mikroskopowych”.
Kształt plemnika
U płodnych mężczyzn, a nawet bardzo płodnych dawców nasienia, większość plemników nie ma prawidłowego kształtu. WHO ustaliła dolną granicę wynoszącą zaledwie 4% plemników, które muszą mieć prawidłowy kształt zapewniający płodność. Klasyfikacja każdego plemnika odbywa się według ścisłych kryteriów, a pełna ocena wymaga klasyfikacji co najmniej 400 plemników. Szczególnie ważne jest wykrycie, czy mężczyzna ma właśnie plemniki „okrągłogłowe”. Wskazuje to na stan zwany „globozoospermią”, w którym wszystkie plemniki nie mają osłonki plemnikowej na czubku główki zwanej „akrosomem”. To akrosom jest niezbędny do zapłodnienia, ponieważ ułatwia plemnikowi przedostanie się do komórki jajowej. Nawet jeśli jest dużo szybko poruszających się plemników, jeśli plemniki mają okrągłą główkę, wówczas naturalne zapłodnienie jest bardzo mało prawdopodobne.
Ruch plemników
Plemnik musi płynąć do przodu, aby mieć szansę na zapłodnienie. Jeśli weźmiemy pod uwagę podróż, jaką plemnik musi odbyć w sposób naturalny, jest to niezła męka. Najpierw musi przepłynąć w kierunku szyjki macicy, a następnie przez śluz szyjkowy przedostać się do macicy. Wiele plemników jest w tym momencie naturalnie filtrowanych. Następna podróż polega na odnalezieniu jajowodu i przepłynięciu przez komórki rzęskowe wyściełające tę strukturę. Zapłodnienie odbywa się w górnej części jajowodu, gdzie, miejmy nadzieję, czeka owulowane jajo. Ten postępowy ruch, zwany „ruchliwością”, jest niezbędny. WHO ustaliła dolną granicę wynoszącą 32%, aby plemniki poruszające się stopniowo do przodu mogły zostać zaklasyfikowane jako płodne.
Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli próbka nie zawiera ruchomych plemników, zajście w ciążę jest nadal możliwe, pod warunkiem, że plemniki są żywe. Istnieją różne testy laboratoryjne sprawdzające „żywotność” plemników. Po sprawdzeniu plemnika pod kątem jego życia, w celu osiągnięcia zapłodnienia konieczna będzie technika wspomaganego zapłodnienia zwana „docytoplazmatycznym wstrzyknięciem plemnika” (ICSI). Proces ICSI wymaga wysokich kwalifikacji i wymaga, aby embriolog wybierał żywe plemniki o najlepszym kształcie (zwykle przy powiększeniu 600x), a następnie ostrożnie pobierał je do igły, której rozmiar końcówki stanowił jedną dziesiątą szerokości człowieka włosy! Następnie plemnik jest ostrożnie wstrzykiwany do komórki jajowej.
Koncentracja plemników
Ogólną zasadą jest, że liczba plemników to liczba plemników w próbce, wyrażona w milionach na mililitr. WHO ustala dolną granicę płodności na poziomie 15 milionów/ml. Rzeczywisty test jest ponownie dość szczegółowy, ponieważ potrzebne jest specjalistyczne szkiełko mikroskopowe zwane komorą zliczającą. Zapewnia to utrzymanie stałej objętości nasienia na mikroskopijnej siatce. Następnie zlicza się liczbę plemników w siatce, aby oszacować liczbę plemników obecnych w całej próbce nasienia.
Dodatkowe badanie na plemniki
Chociaż kształt, ruchliwość i liczba to trzy główne badania mikroskopowe plemników, dostępnych jest wiele innych badań. Obejmują one ocenę poziomu fragmentacji DNA plemnika, często nazywaną „wskaźnikiem fragmentacji DNA” lub „DFI”, który sprawdza poziom integralności składników genetycznych plemnika. Inny test sprawdza poziom „reaktywnych form tlenu” lub „ROS”, co pozwala określić poziom stresu oksydacyjnego, któremu mogą być poddane plemniki w próbce nasienia.
Należy jednak zachować ostrożność, rozważając wykonanie tych dodatkowych badań. Zwykle zaleca się je dopiero po poznaniu wyników konwencjonalnego badania nasienia i najprawdopodobniej po przeprowadzeniu powtórnego badania nasienia w celu potwierdzenia wartości każdego badanego parametru. Przed przystąpieniem do dodatkowych badań zaleca się poprosić specjalistę ds. płodności o wyjaśnienie, jaką wartość przyniosą wyniki tych badań. Ma to również znaczenie, jeśli te badania są dodatkowo płatne!
Prywatnie
Przyglądam się plemnikom od ponad ćwierć wieku, więc śmiało mogę powiedzieć, że widziałem większość scenariuszy.
Jak wszystko w biologii, są skrajności. Niektórzy mężczyźni wytwarzają grubą próbkę nasienia, która zawiera tak wiele milionów plemników, że jest ich po prostu zbyt wiele, aby mogły funkcjonować, chyba że uda im się jak najszybciej wypłynąć z plazmy nasienia. Inni mężczyźni wytwarzają wodnisty płyn, całkowicie pozbawiony plemników.
Pod warunkiem, że badanie nasienia przeprowadza renomowana klinika, wyniki powinny być dokładne, a personel powinien poświęcić czas na dokładne wyjaśnienie, co oznacza każdy wynik dla każdego parametru.
Dzięki ogromnej liczbie oferowanych metod wspomaganego poczęcia zawsze istnieje szansa na zajście w ciążę. A dla mnie nie ma nic lepszego niż telefon od pacjenta z informacją, że jego partnerka jest w ciąży, mimo że badanie nasienia rokowało u niego źle.
Para pozna fakty, ale płodność zawsze była zagadkową dziedziną medycyny – w końcu do jej osiągnięcia potrzebny jest tylko jeden plemnik!
